De academisch geschoolde leraar primair onderwijs

Leraren voor het basisonderwijs worden stevig opgeleid op hogescholen met de focus op de lespraktijk. Afgestudeerden van de universitaire beroepsgerichte bacheloropleiding zijn daarbij in staat om op een onderzoeksmatige manier te werken aan onderwijskundige, c.q. pedagogische problemen en oplossingen. Zij koppelen praktijkervaringen aan onderzoeksresultaten en bouwen zo bruggen tussen scholen en onderzoekers – of ze nu in de onderwijs- of in de onderzoek/advies sector gaan werken - en maken het mogelijk dat scholen een beter geoutilleerde partner worden in innovatie- en onderzoeksprocessen.

De Academische Pabo is met name interessant voor vwo-scholieren die leraar willen worden, maar daarbij ook op zoek zijn naar een extra dimensies in het vak van onderwijzer. Uitsluitend lesgeven biedt hen onvoldoende uitdaging. Naast lesgeven, kunnen zij nu een actieve bijdrage leveren aan de verhoging van de kwaliteit van het basisonderwijs.

Het concept van de Academische Pabo sluit goed aan bij de actuele ontwikkelingen binnen het onderwijs en bij het beleid dat het ministerie van OCW voert. In het ‘Actieplan Leraar 2020 – een krachtig beroep!’ geeft de minister van OCW aan dat meer leraren een hoger niveau moeten bereiken. In het actieplan wordt sterk ingezet op het verbinden van onderzoek en onderwijspraktijk. Recent is door de minister de aanzet gegeven voor de realisatie van een Regieorgaan voor Onderwijsonderzoek, waar juist die verbinding wordt gestimuleerd.

De arbeidsmarkt, vraag en aanbod

In 2012 heeft Hobéon een onderzoek uitgevoerd voor de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht om na te gaan welke arbeidsmarktmogelijkheden er zijn voor academisch opgeleide leraren in de context van een Academische Pabo. Hierbij is niet alleen sec en kwantitatief gekeken naar de ruimte op de arbeidsmarkt voor de komende jaren, maar ook naar de kwalitatieve vraag naar andere leraren in de scholen voor primair onderwijs. Uit dit onderzoek blijkt dat veel schoolleiders in het primair onderwijs de academisch opgeleide leraren op termijn een welkome aanvulling vinden op de kwalitatieve functiemix in hun scholen.

De wens van schoolleiders is dat op termijn een kwart van hun team academisch opgeleid is. Dit biedt perspectief voor de studenten die kiezen voor de Academische Pabo. Zeker in het licht van het verwachte lerarentekort als gevolg van de vergrijzing, zal de behoefte aan nieuwe leraren in de toekomst groeien. Van de circa 2.000 vacatures die er per jaar in het basisonderwijs ontstaan, kunnen er in het ideale geval bijna 500 gericht kunnen zijn op deze academisch en praktijkgericht opgeleide leraren, zo blijkt uit ons onderzoek.

Tegelijk gaf een deel van de geïnterviewden aan dat zij vanwege de onzekerheid over bezuinigingen en de invoering van Passend Onderwijs op korte termijn geen garanties kunnen geven voor het aannemen van deze nieuwe leraren. Hun prioriteit ligt in dat geval bij het bestaande team. Deze patstelling is door de overheid te doorbreken door juist te investeren in onderwijs, de basis voor de toekomst van Nederland.

Academisch opgeleide leraren, kans of bedreiging?

Of de uit ons onderzoek blijkende behoefte aan academisch opgeleide leraren daadwerkelijk wordt vertaald naar het aannemen van leraren met dit academische profiel, moet de komende jaren gaan blijken. Daarvoor is meer nodig dan deze nieuwe lerarenopleidingen. Ook de scholen moeten meegroeien.

Relatief veel van de huidige (hbo-Pabo opgeleide) leraren in het team voelen zich mogelijk ondergeschikt en/of bedreigd door deze nieuwe lichting studenten. De (veelal jonge) afgestudeerden van de Academische Pabo kenmerken zich door een kritische en onderzoekende houding. Wat jarenlang als gebruikelijke en goede lesmethode werd gezien, stellen zij ter discussie. De huidige docenten moeten hiermee leren omgaan. Vanuit de beroepspraktijk moet vertrouwen ontstaan in deze nieuwe leraren. Als werkelijk beide elementen (praktijk en theorie) met zichtbaar resultaat ingezet worden in de klas, dan is de waarde sneller zichtbaar en communiceerbaar voor de schoolleider naar het team. De afgestudeerden moeten direct hun meerwaarde tonen, en tegelijkertijd onderdeel zijn van het team.

Dit vormt een klassieke valkuil. De klassieke weg naar acceptatie in een team is namelijk het bewijzen aan je collega’s dat je gedurende een langere periode zowel orde als inhoud aan de klas kunt geven. Dus ondanks de toegevoegde waarde in de vorm van onderzoek en de ontwikkeling van lesmethoden, moet een afgestudeerde in eerste instantie overigens wel bewijzen te beschikken over basiskwaliteit als goede leraar! En juist die belangrijke voorwaarde voor het doen welslagen van hun volledige functioneren is voor veel van de studenten een enorme drempel om daadwerkelijk hun kennis in de praktijk te brengen. We zien dan ook veel van de onlangs afgestudeerden een master studie volgen.

Om deze valkuil te vermijden is een cultuuromslag nodig. De nieuwe academisch geschoolde leraren vormen geen bedreiging, zij vormen juist voor het gehele team een kans om de kwaliteit van het onderwijs naar een hoger niveau te tillen. Dat kan de academische leraar niet alleen, hier heeft hij/zij alle collega’s bij nodig. Ziet het hele team dit in, dan zal de toegevoegde waarde vele malen groter.

Onze ervaringen

Hobéon heeft al langere tijd een grote accreditatieportefeuille bij Pabo’s en eerste- en tweedegraads lerarenopleidingen. Daarnaast voeren wij binnen dit domein diverse advieswerkzaamheden uit, zoals het bovengenoemde arbeidsmarktonderzoek, onderzoeken naar het instroompotentieel van (ver)nieuw(d)e opleidingen en ontwikkelingen op het gebied van de (versteviging van) samenwerking in de keten (zoals tussen mbo, hbo en wo), voor passende opleidingen. Recent zijn wij betrokken bij de start van een nieuwe masteropleiding die een impuls wil geven aan de kwaliteit van het onderwijs.

Meer informatie

Heeft u vragen over dit weblog of wilt u meer informatie over de versterking van samenwerkingen binnen het onderwijs, het ontwerpen van nieuwe masteropleidingen op onderwijsgebied of de ontwikkelingen met betrekking tot de Academische Pabo, dan kunt contact opnemen met Ruud van der Herberg via (070) 30 66 800 of info@hobeon.nl.