OCW en EL&I zien onderwijs als middel om de negen topsectoren te helpen realiseren en zetten daarom in op vérgaande coalities van onderwijs en werkveld. De scholen zelf staan voor de opgave om nog beter aan te sluiten op de kwantitatieve en de kwalitatieve ontwikkeling van vraag en aanbod in de regio. Eén ding is in alle gevallen helder: alléén gaan afzonderlijke onderwijsinstellingen dat allemaal niet redden.

Enkele voorbeelden

In een aantal gevallen is het de overheid die tot actie overgaat om onderwijs en arbeidsmarkt met elkaar aan tafel te krijgen. Zo willen diverse provincies, regio’s en grote gemeenten met actieprogramma’s de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt verbeteren. Zo is bijvoorbeeld door de vergrijzing een sterk groeiende behoefte aan medewerkers in de zorg, terwijl het aantal mensen dat in de zorg wil werken juist daalt. Hierdoor ontstaat op termijn een tekort aan verzorgenden en verpleegkundigen. Een probleem dat betreffende partijen willen aanpakken door onderwijs in de gehele keten met bedrijfsleven met elkaar aan tafel te zetten.

Een ander sprekend voorbeeld is het VMBO Ambitie Programma van het Platform Bèta Techniek. Belangrijkste doel: 15% meer in-, door- en uitstroom naar techniekopleidingen. Zo’n 150 scholen deden mee en werden ondersteund door onderzoek (monitor) en auditgesprekken. Eerst richtten de scholen hun aandacht op interne zaken (van techniekplein tot intra- en intersectorale programma’s), in de volgende fase kregen de positionering en strategische externe oriëntatie meer aandacht. In onderlinge samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven, kan erop gestuurd worden de doorstroming van leerlingen naar een technische opleiding te verhogen. Wat bleek is, dat de scholen die het goed doen, energie steken in de samenwerking binnen de onderwijsketen en daarbuiten met bedrijven. In een recent artikel gepubliceerd in MESO Magazine (editie oktober 2011) zijn de resultaten van deze aanpak beschreven.

Nog een voorbeeld. In zowel Noord-Nederland als Limburg hebben onderwijsinstellingen met andere partijen gezamenlijk een nieuwe ordening van onderwijsvoorzieningen gerealiseerd. Belangrijke aanleiding hiervoor was de demografische krimp. Beoogd resultaat was een nieuw geheel van onderwijsvoorzieningen die in termen van kwaliteit en macrodoelmatigheid weer de nodige jaren mee kan. Hiermee is de ketenreview verbonden met de strategische agenda voor het beroepsonderwijs en hoger onderwijs, waarin profilering, kwaliteit, doelmatigheid en regionale afstemming belangrijk zijn.

Het ketengesprek

Het vormgeven van een nieuw aanbod van onderwijsvoorzieningen, passend bij de maatschappelijke vraag, doorlopende leerlijnen, en voorkomen van uitval zijn zaken die vragen om een gezamenlijk agenda van scholen, bedrijven en andere stakeholders, zoals (regionale) overheden. In een ketenreview worden steeds drie zaken verkend:

1. Het activiteitenniveau: welke afspraken zijn er, wie doet wat?
2. De evaluatie van de keten in termen van structuur, gedeelde belangen en regievoering.
3. Het gezamenlijk opstellen van een ketenagenda.

Door met meerdere partners (bedrijfsleven, hbo/ mbo/ vo/basisonderwijs) in de keten tegelijkertijd te spreken over hun gedeelde doelen en belangen, ontstaat een breder en vollediger beeld van de aard en de kwaliteit van de samenwerking. Een bevinding uit de gesprekken is, dat de keten als zodanig eigenlijk nooit om de tafel zit. Terwijl in vrijwel alle ketengesprekken juist blijkt dat het gezamenlijk evalueren van de keten en reflecteren op de keten een betekenisvolle activiteit is.

Sturing in de keten

Voor het realiseren van goede samenwerkingsverbanden tussen vo, mbo, ho en bedrijfsleven is sturing nodig op het proces van samenwerking. Deze sturing moet leiden tot:

• een gemeenschappelijke agenda;
• het definiëren van rollen en taken;
• het maken en nakomen van afspraken;
• het bewaken van de voortgang van het proces;
• het garanderen van blijvende participatie van partijen.

Het ketengesprek leent zich prima om in een kort tijdbestek aan de hand van een aantal eenvoudige ‘checks’ te exploreren hoe de keten in elkaar steekt, waar zwakke schakels liggen en waar verbeterpunten zijn. Niet zelden leveren de ketengesprekken agendapunten op die te maken hebben met het verbeteren van de keten zelf.

Versterk de samenwerking in de keten

Er is de afgelopen jaren veel werk gemaakt van het verbeteren van de samenwerking met de ketenpartners. Bij Hobéon merken we dat onderwijsinstellingen steeds meer beseffen dat het van belang is een goede strategische positie te hebben in de lokale en regionale context, soms zelfs nationaal en internationaal. Op grond van onze ervaringen met de ketenreviews is de conclusie dat de samenwerking beter en steviger vormgegeven kan worden. Dat vereist een verdere professionalisering van degenen die hiervoor binnen de scholen verantwoordelijk zijn. Maar ook een versterking van de regie, het vinden van de juiste partners en het ontwikkelen van vertrouwen in elkaar. Dit is cruciaal voor het realiseren van een kwalitatief goed lokaal onderwijsarrangement.

Heeft u naar aanleiding van de informatie over de ketenreview nog vragen,  dan kunt u telefonisch contact opnemen via (070) 30 66 800.